برخلاف سیستم عامل ویندوز، که فقط در یک بسته‌ی نرم‌افزاری، توسط شرکت مایکروسافت ارائه می‌گردد، سیستم عامل لینوکس دارای توزیع های مختلفی می‌باشد. در سایت دیستروواچ مشخصات صدها توزیع لینوکس قابل مشاهده است. تعداد زیاد توزیع های لینوکس، گاهی باعث سردرگمی تازه‌کاران می‌شود. سوالاتی که مطرح می‌باشد، این است که:
- توزیع های مختلف لینوکس چیست؟
- از چه توزیعی بهتر است استفاده نماییم؟
شروع به کار پروژه‌ی گنو
همان‌طور که در تاریخچه لینوکس گفته شد، پروژه‌ی گنو، در سال 1983 برای توسعه‌ی نرم‌افزارهای آزاد طرح‌ریزی شد. ریچارد استالمن و تیم همراهش، شروع به کدنویسی مجموعه‌ای از کامپوننت‌های یک سیستم عامل شبیه به سیستم عامل یونیکس نمودند. در سال 1992 کامپوننت‌های اصلی این سیستم عامل، بجز کرنل یا هسته کدنویسی شده بودند.
کرنل(هسته)
در سال 1991 یک دانشجوی فنلاندی، به نام لینوس توروالدز اقدام به کدنویسی هسته‌ی یک سیستم عامل نمود و آن را تحت مجوز GPL، منتشر کرد. در سال 1992 بعنوان هسته سیستم عامل پروژه‌ی گنو مورد استفاده قرار گرفت. مجموعه‌ی نرم‌افزارهای پروژه‌ی گنو به همراه هسته‌ی کدنویسی شده توسط لینوس توروالدز، سیستم عامل گنو/لینوکس را تشکیل می‌دهند. عموما این مجموعه، به عنوان سیستم عامل لینوکس شناخته می‌شود.
توزیع های لینوکس
لینوکس، یک سیستم عامل متن باز (Open Source) و آزاد است که هزاران برنامه نویس علاقه‌مند، به توسعه‌ی کامپوننت‌های مختلف آن می‌پردازند. معمولا برای هر قسمت، چندین نرم‌افزار مختلف نوشته شده، موجود است. این برنامه‌های نوشته شده، یک مجموعه‌ی بزرگ از نرمافزارها را تشکیل می‌دهند. در اصل ، هر توزیع لینوکس، به معنی انتخاب قسمت‌های مختلف سیستم عامل و نرم‌افزارهای کاربردی، از میان این مجموعه‌ی نرم‌افزاری، با محوریت هسته یا کرنل لینوکس می‌باشد.
شرکت‌ها و موسسات مختلف با تیم‌های زبده، به انتخاب گزینشی نرمافزارها از میان هزاران نرم‌افزار موجود، برای ایجاد یک توزیع از لینوکس مبادرت می‌کنند. این انتخاب‌ها، با توجه به هدف و انتظاری است که آن گروه برای ارائه‌ی آن توزیع در نظر گرفته‌اند. مثلا ، Debian و CentOS، از توزیع‌های مناسب برای سرورها می‌باشند و یا نسخه‌ی دسکتاپ اوبونتو یک نسخه‌ی مناسب برای کاربران عادی با محیط گرافیکی می‌باشد.
روش نصب نرم‌افزار در ویندوز و لینوکس
یکی از تفاوت‌های مهم بین سیستم عامل لینوکس با ویندوز، روش نصب نرمافزارها می‌باشد. سیستم عامل ویندوز، مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای مشخص و محدودی است که شرکت مایکروسافت، برای آن، عرضه کرده است. برای نصب نرم‌افزارهای مورد نیاز، باید آن را جداگانه تهیه نماییم. حتی برنامه‌هایی مثل آفیس، که از خود شرکت مایکروسافت می‌باشد، باید به طور جداگانه خریداری گردد. البته از این نکته بگذریم که در کشور ما، کپی‌رایت نرم‌افزارهای خارجی رعایت نمی‌شود.
برنامه‌های مختلفی که از فروشندگان مختلف برای ویندوز تهیه می‌گردند، علاوه بر اینکه بسیاری از آنها، رایگان نیستند، هر کدام از آنها در صورت لزوم، باید به طور جداگانه به‌روزرسانی شوند. در صورتیکه برنامه‌ی مورد نظر از طریق اینترنت و سایت‌های مختلف دانلود شده باشد، امکان پایین بودن کیفیت نرم‌افزار و یا بروز مشکلات و یا حتی ویروسی شدن سیستم وجود دارد.
پس از نصب یکی از توزیع‌های لینوکس، بسته به نوع توزیع نصب شده، برنامه‌های منتخب آن توزیع نیز، نصب می‌گردند. مثلا در اوبونتو، لیبرآفیس، که کارکردی شبیه برنامه‌های آفیس مایکروسافت دارد نصب می‌شود. علاوه بر آن هر توزیع دارای مخزنی است که، از هزاران برنامه‌ی مختلف، تشکیل گردیده است. شما با استفاده از مدیریت نرم‌افزار لینوکس می‌توانید از مخزن(repository) آن توزیع به نصب برنامه‌ی دلخواه خود اقدام نمایید.
روش مدیریت نرمافزارها و داشتن مخزن نرم‌افزار برای هر توزیع، باعث سهولت دسترسی به نرم‌افزار دلخواه می‌گردد. علاوه بر این، تمام نرمافزارها توسط شرکت ارائه‌دهنده‌ی توزیع، تست شده و صحت آن مورد تایید آن شرکت است. مثلا مخزن اوبونتو توسط شرکت کانونیکال تست و ارائه گردیده است.
نکته‌ی دیگر در مدیریت نرم‌افزار توسط لینوکس، یکپارچه بودن بروز رسانی نرمافزارها می‌باشد. در صورتیکه هرکدام از نرم‌افزارهای نصب‌شده از مخزن، نیاز به به‌روزرسانی داشته باشند، این کار به‌صورت متمرکز توسط مدیریت نرم‌افزار صورت می‌پذیرد.
مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری
همان‌طور که گفته شد، مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای انتخاب شده سیستم عامل لینوکس را، یک توزیع از لینوکس می‌نامیم. مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری در توزیع‌های لینوکس با چند روش انجام می‌شود که سه روش رایج، توسط توزیع‌های پرطرفدار و قدیمی لینوکس به نام‌های Debian، Redhat و SuSe ابداع گردیده‌اند. بسیاری از توزیع‌های دیگر، از این توزیع‌های معروف مشتق شده‌اند. همه‌ی توزیع‌های مشتق شده از این توزیع‌ها را یک خانواده می‌گویند.
خانواده‌ی Debian
دبیان، یکی از قدیمی‌ترین توزیع‌های لینوکس و همچنین یکی از پایدارترین آنها می‌باشد. فایل‌های بسته‌های نرم‌افزاری این خانواده از نوع deb. می‌باشند. از معروفترین اعضای این خانواده:
- دبیان
- اوبونتو
- لینوکس مینت
خانواده‌ی Redhat
ردهت، نامی آشنا برای شبکه‌کاران لینوکس است. ردهت، در ابتدا به‌صورت رایگان عرضه شد، اما بعدها نسخه‌ی اینترپرایز آن، تجاری گشت. در عوض، ردهت یک نسخه‌ی رایگان به‌نام CentOS منتشر نمود. بسته‌های نرم‌افزاری این خانواده، از نوع rpm می‌باشد. از معروفترین اعضای این خانواده:
- ردهت
- CentOS
- فدورا
خانواده SuSE
گرچه مدیریت نرم‌افزار توزیع SuSe مبتنی بر rpm می‌باشد، ولی SuSE برای مدیریت نرم‌افزار خود در محیط متنی از zypper و در محیط گرافیکی از ابزار مخصوص به خود به نام Yast استفاده می‌نماید. از معروفترین اعضای این خانواده:
- Suse
- Open Suse
کدام یک از توزیع های لینوکس را انتخاب نمائیم؟
نکته‌ی حائز اهمیت این است که، همه‌ی این نسخه‌های مختلف دارای کرنل یا هسته‌ی مشترک لینوکس (Kernel) می‌باشند. تفاوت نسخه‌های مختلف تنها به نوع انتخاب نرمافزارها بر می‌گردد. بنا براین در توزیع‌های مختلف، ما تفاوت زیادی را شاهد نیستیم. و با یادگیری مفاهیم این سیستم عامل، کار کردن با نسخه‌های مختلف از اصول مشترکی پیروی می‌نمایند.
در نتیجه توصیه به تازه‌کاران این است که خیلی خود را درگیر انتخاب توزیع لینوکس ننمایید. برای شروع می‌توانید ۱۰ توزیع پرطرفدار را در اینترنت جستجو نموده و امتحان نمایید. هر کدام را که با ان راحت‌تر بودید را انتخاب نمایید. البته توزیع‌هایی مثل اوبونتو، فدورا، دبیان دارای انجمن‌ها و سایت‌های مختلف و زیادی برای رفع اشکلات هستند و بخوبی می‌توانند شما را راهنمایی کنند. اوبونتو با ظاهری زیبا و مخزن (Repository) خوب، به راحتی می‌تواند انتظارات شما را براورده نماید. اوبونتو در دو نسخه‌ی دسکتاپ و سرور عرضه می‌گردد. که برای شروع نسخه‌ی دسکتاپ آن را نصب نمایید.
